W wypadku wkroczenia przez osobę nieuprawnioną w sferę cudzej własności, kodeks cywilny przewiduje dwa podstawowe środki jej ochrony: roszczenia windykacyjne i roszczenia negatoryjne. Roszczenia są skuteczne wobec każdego, kto naruszy własność, chyba że naruszającemu przysługuje uprawnienie do władania rzeczą, skuteczne względem właściciela. Bez tych roszczeń wykonywanie prawa własności w zasadzie byłoby praktycznie niemożliwe.
Roszczenie windykacyjne
Roszczenie windykacyjne dotyczy sytuacji, w której właściciel utracił posiadanie rzeczy. Przedmiotowe roszczenie zmierza do jego odzyskania od osoby bezprawnie władającej tą rzeczą.
Innymi słowy, przesłankami roszczenia są:
utrata władztwa przez właściciela,
władanie rzeczą przez nieuprawnionego.
W efekcie, roszczenie windykacyjne przysługuje jedynie aktualnemu właścicielowi rzeczy, przeciwko osobie, która faktycznie włada rzeczą właściciela (posiadacz samoistny, posiadacz zależny, dzierżyciel rzeczy). Właściciel może wykorzystać wszystkie dopuszczalne prawem środki dowodowe celem wykazania swojego tytułu własności.
Roszczenie windykacyjne może być również wykorzystane w stosunkach między współwłaścicielami. W orzecznictwie wyrażono pogląd, zgodnie z którym, z racji tego, że współwłasność jest postacią własności, dlatego środki służące ochronie prawa własności, w tym przede wszystkim roszczenie windykacyjne, mogą być stosowane także przez współwłaścicieli do ochrony w stosunku wewnętrznym (zobacz postanowienie SN z 27.05.2022 r., I CSK 1107/22,).
Przykładem szczególnym nawiązującym do roszczenia windykacyjnego, jest sytuacja, w której dochodzi do eksmisji z lokalu mieszkalnego.
Roszczenie negatoryjne
Roszczenie negatoryjne dotyczy sytuacji, w której prawo własności jest naruszane w inny niż pozbawienie władztwa, sposób.
W wypadku przedmiotowego roszczenia po prostu chodzi o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i zaniechanie naruszeń.
Roszczenie negatoryjne nie ma zastosowania w wypadku jednorazowego naruszenia prawa własności. Chodzi tu bowiem o naruszenia, które albo trwają w czasie (mają charakter trwały), albo istnieje ryzyko, że naruszenia będą się powtarzać.
Roszczenie negatoryjne przysługuje m.in. gdy właściciel nieruchomości sąsiedniej dopuszcza się immisji przekraczającej granice przeciętnej miary, wyznaczone przez społeczno-gospodarcze przeznaczenie nieruchomości i stosunki miejscowe.
Przyjmuje się, że roszczenie negatoryjne może przysługiwać przeciwko:
osobie bezpośrednio dokonującej naruszenia;
osobie, która zleciła naruszenie cudzej własności;
osobie, która akceptuje takie naruszenia ze strony innych osób, będąc w stanie im zapobiec, gdy bezpośredni sprawcy są od niej zależni;
osobie, na której rzecz i w której interesie dokonano naruszenia.
Roszczenie windykacyjne oraz roszczenie negatoryjne powstaje niezależnie od winy naruszyciela. Kluczowa jest tu obiektywność i weryfikowalność faktu naruszenia.
Comments