Każdy ze współwłaścicieli jest uprawniony do współposiadania rzeczy wspólnej oraz do korzystania z niej w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez pozostałych współwłaścicieli. Współwłaściciele w drodze umowy mogą jednak bezpośrednie i wspólne korzystanie z całej rzeczy zmienić na bezpośrednie korzystanie z wydzielonych części rzeczy (podział quoad usum). Umowa taka powinna być zawarta przez ogół współwłaścicieli. W braku zgody, podziału może dokonać sąd.
Jeśli wykonywanie posiadania wspólnej rzeczy wymaga współdziałania wszystkich zainteresowanych, z wnioskiem do sądu o taki podział może wystąpić, tak jak z wnioskiem dotyczącym czynności zwykłego zarządu, każdy ze współwłaścicieli. Natomiast w innych przypadkach wniosek do sądu o podział powinien być złożony, tak jak wniosek dotyczący czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu, przez współwłaścicieli, których udziały wynoszą co najmniej połowę.
Jakie są wymagania formalne wniosku?
Wniosek wszczynający postępowanie sądowe o dokonanie podziału nieruchomości do korzystania poza ogólnymi wymaganiami pism w postępowaniu cywilnym, musi ponadto: • wskazywać nieruchomość, której podziału do korzystania domaga się współwłaściciel; • określać propozycję podziału; • wskazywać argumenty przemawiające za twierdzeniami wnioskodawcy; • zawierać wnioski dowodowe na poparcie ww. argumentów. Do wniosków, dotyczących nieruchomości ujawnionych w księdze wieczystej lub dla których prowadzony jest zbiór dokumentów, należy dołączyć odpis z księgi wieczystej albo zaświadczenie o stanie prawnym, jaki wynika ze zbioru dokumentów.
Kiedy sąd oddali, a kiedy uwzględni wniosek?
Sąd oddala wniosek o podział nieruchomości do korzystania, jeżeli dokonanie podziału jest: • niemożliwe lub • sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem nieruchomości.
Z kolei sąd uwzględniając wniosek, wyraźnie określa części rzeczy wspólnej przypadające do wyłącznego korzystania przez poszczególnych współwłaścicieli, a ponadto - w razie zgłoszenia takiego żądania - nakazuje wydanie każdemu ze współwłaścicieli przypadającej mu części rzeczy.
W razie zmiany okoliczności dopuszczalne jest żądanie dokonania ponownego podziału - nie zachodzi wówczas przeszkoda w postaci powagi rzeczy osądzonej. Dokonany podział wiąże także następców prawnych stron. Orzeczenie sądu określające sposób korzystania z rzeczy wspólnej ma charakter prawokształtujący. Podział quoad usum nie kreuje jednak żadnych praw rzeczowych ani obligacyjnych. Nie może być również utożsamiany ze zniesieniem wspólności istniejącego prawa, w szczególności ze zniesieniem współwłasności. Dokonanie podziału quoad usum oznacza wyłącznie wewnętrzne zorganizowanie sposobu korzystania z rzeczy wspólnej.